"Anka hoe kan dit nu?" "Op vakantie val ik altijd af!""En daarbij slaap ik ineens wel goed!"
Deze vraag is een veel voorkomende vraag zo net rondom de vakantie. Mijn vraag is dan altijd hoe het met de stress was daar op het strand. Natuurlijk krijg je dan bijna altijd het antwoord dat het heel relax was en er totaal geen druk was.
Kijk, daar hebben we hem al! Want stress houdt namelijk vast. Stress zorgt ervoor dat veel systemen omlaag gaan, want je moet overleven voor die leeuw die achter je aan rent. Stress activeert daarentegen wel het immuunsysteem! En als je al energie nodig hebt voor andere zaken gaat je lichaam echt heel zuinig om met energieverbranden.
Omdat het wat lastig kan zijn leg ik vaak het verhaal van de neurotransmitters in beelddenken uit. Wah? Neurotransmitters? Wat is dat nu weer?
Even in vakkundige taal: Een neurotransmitter of overdrachtstof is een signaalstof die in synapsen zenuwimpulsen overdraagt tussen zenuwcellen in het zenuwstelsel of impulsen overdraagt van motorische zenuwcellen op spiercellen of van zenuwreceptoren op sensorische zenuwcellen.
Dit mag je snel vergeten, maar wat je wel mag begrijpen is het feit dat als een stofje geen signaaltje kan afgeven er ook niet zoveel gebeurd. Als twee elektriciteitsdraadjes niet goed aangesloten zijn, is er geen vonkje die kan overslaan en je lamp doet het niet meer. Zoals het in de elektriciteit een rode draad, gele draad en groene draad is, hebben neurotransmitters verschillende namen. Een paar bekende hiervan zijn serotonine, dopamine, gaba, endorfine, acetylcholine en cortisol.
Laat ik nu eens proberen met het verhaal van de leeuw uit te leggen hoe een routing van de neurotransmitters nu werkt. Tegenwoordig is het natuurlijk geen leeuw meer, maar een hoge druk van het werk, stress in relationele sfeer en ga zo maar door. Maar goed stress is stress voor het lichaam. Dus laten we de leeuw als voorbeeld houden.
Stel er komt een leeuw achter je aan: al je systemen gaan omlaag, want je heb energie nodig om te vluchten: je verbranding, je spijsvertering, je voortplantingssysteem: alles gaat omlaag. (als er immers een leeuw achter je aan komt heb jij geen zin in een wilde vrijpartij toch?). Het stofje adrenaline komt vrij. Deze zorgt ervoor dat je als een gek kunt rennen. We noemen dit dan ook het korte stresshormoon. Daar is ons lichaam ook voor gemaakt. Voor korte stressmomenten. Heel simpel: of je werd opgegeten door de leeuw of je was boven in de boom. Tegenwoordig blijven die leeuwen maar achter ons aan komen en je snapt dat adrenaline helemaal uitgeput raakt. (net als jezelf, want je rent toch een marathon met die leeuw die achter je aan blijft gaan!).
Maar stel je bent in de boom en je voelt je veilig. Dit gebeurd door het stofje endorfine. Je voelt je rustig en happy. Nu is dit een neurotransmitter die heel vaak is geblokkkeerd door exorfines. Daar ga ik nu maar niet dieper op in. Maar laten we endorfine het geluksstofje noemen. Je wordt blij en happy (dit stofje komt ook vrij door sporten of een vrijpartij).
Je zit in de boom en je bent dus even rustig maar die leeuw zit nog steeds onderaan die boom te brullen. Dan komt cortisol om de hoek kijken. Dit is het langdurende stresshormoon die het overneemt van de adrenaline om oplossingsgericht te gaan denken.
Want hoe kom je nu de boom uit?
Je snapt al dat wij tegenwoordig heel lang in de boom zitten en cortisol op den duur uitgeput is en alle systemen over de mik gaan. Want zoals boven gezegd: alle systemen gaan omlaag met stress. Dus zwangerschapsproblematiek, burn-outs en chronische vermoeidheid kunnen wel eens hiermee te maken hebben:).
Terug naar de boom: je cortisol heeft zijn werk gedaan en de parkwachter komt met een groot stuk vlees aan en jij kunt uit de boom. Ook het stofje dopamine heeft je hierbij geholpen.
Cortisol zorgt voor het overdenken en dopamine zorgt voor actie en gaan voor je doel. Denk daarbij aan Sven Kramer: focus en doelgericht. Als je dus vastloopt in steeds je doelen uitstellen en niet tot actie komen, kan je eens overdenken hoe het met je dopaminepeil zit. Zie adrenaline en dopamine dan ook als gaspedaal.
Dan komt gaba ook nog even langs om orde en rust te bewaren. Gaba is de rem. Die zorgt ervoor dat je niet de bocht uitvliegt, niet als een gek de boom in en uit blijft gaan en je af en toe tot stilstand brengt. Vaak zie je dat mensen met adhd een disbalans hebben met hun gaba. Gaba zorgt namelijk voor structuur, overzicht en rust.
Als je dan eindelijk uit die boom bent en je zit aan een borrel met de parkwachter komt serotonine om de hoek kijken. Serotonine zorgt voor geluk en gezelligheid.
Nu snap je wellicht waarom zoveel mensen antidepressiva moeten slikken. Want wij zitten constant in die boom en daar is weinig geluk en gezelligheid te halen. Je kunt wel zeggen dat wij dus heel veel adrenaline en cortisol gebruiken, maar er dus weinig serotonine vrij kan komen. Want wij komen nooit uit die boom. En dan is het logisch dat je een gelukspilletje nodig hebt. Want je wordt boven in de boom echt niet happy!
Met dit voorbeeld heb ik willen uitleggen dat het lichaam echt wat ingewikkelder werkt als enkel geen snoepje meer in je mond stoppen. Ja, een evenwicht in eten is stap 1, maar zet stressreductie er maar gewoon naast. Met heel veel langdurige stress weinig resultaat zeg ik altijd. Of juist wel, maar breek je heel veel dingen af en komt de klap later. Of je nu buikpijn hebt, moe bent, hormoondisbalans, hoofdpijn: samen kijken we naar alle facetten!
Daarom vind ik stressreductie in mijn therapie een erg belangrijk onderwerp. Ik kan nog zoveel onderzoeken doen, voedingsplannen of suppletie geven; stress zorgt voor een activatie van het immuunsysteem en dan betekent het dus dat ik jou constant boven in de boom eten en drinken geef zodat je kunt overleven, maar je nog steeds de boom niet uit kunt omdat die leeuw onderaan staat. Dan blus ik dus brandjes maar pak niet de kern aan.
Dit artikel is natuurlijk niet de oplossing voor alles. Maar ik wil er wel mee aangeven dat als jij je lichaam gaat begrijpen en weet hoe dingen werken de oplossing dichterbij is dan jij denkt! En dat doen we gewoon samen hoor!